Khi mơ ước về một nghề nghiệp thú vị như nghề dịch, chúng ta thường tưởng tượng bản thân sẽ làm việc với một cuốn sách rất ăn khách nào đó mà tất cả mọi người đều bàn tán về nó. Có lẽ không có nhiều người mơ mình sẽ dịch những văn bản pháp lý hay hướng dẫn sử dụng máy hút bụi. Tuy nhiên, dịch thuật tác phẩm văn học là một quá trình đầy khó khăn và thách thức. Có rất nhiều vấn đề cần vượt qua nếu muốn truyền đạt cái đẹp và tính độc đáo của văn bản gốc.\
Sự sáng tạo bất tận
Không ai có thể phủ nhận rằng việc dịch bất cứ văn bản nào là một quá trình sáng tạo. Nhưng không gì đòi hỏi bạn phải vận dụng sự sáng tạo nhiều hơn việc dịch một tác phẩm văn học. Điều đầu tiên cần nhớ là bạn phải chống lại cám dỗ cải thiện cho văn bản tốt hơn. Tất cả chúng ta đều có nhận thức chủ quan về một điều gì đó và quyết định sự tốt xấu của điều đó. Hãy giữ sự phán xét đó cho riêng mình và để độc giả quyết định. Rốt cuộc thì, đó cũng không phải là những gì bạn viết ra. Mục tiêu của dịch giả văn học là giữ lại ý nghĩa, cảm xúc và nhịp điệu của văn bản gốc. Rất khó để đạt được mục tiêu này, đặc biệt là khi ngôn ngữ gốc và ngôn ngữ đích rất khác biệt so với nhau. Đó là khi bạn cần khởi động sự sáng tạo của mình.
Những khác biệt văn hóa
Mọi ngôn ngữ đều tạo ra môi trường xã hội độc đáo của riêng mình. Nền tảng văn hóa có ảnh hưởng lớn đến cách chúng ta phản ứng với một tác phẩm văn học, và khía cạnh này cũng cần phải được xem xét. Rất khó tìm ra những từ chính xác và những kỹ thuật hiệu quả để giúp người đọc cảm nhận được những cảm xúc mà tác giả của tác phẩm gốc muốn truyền đạt. Tác giả tạo ra kiệt tác của mình để nhắm vào một đối tượng người đọc mục tiêu cụ thể, và nhiệm vụ của bạn là làm mọi điều có thể để văn bản gốc cũng thu hút người đọc với thế giới quan hoàn toàn khác.
Lộng ngữ (chơi chữ)
Các nhà văn rất thích chơi đùa với từ ngữ và bắt người đọc khám phá ý nghĩa ẩn giấu trong tác phẩm. Độc giả có thể thích thú và thấy tò mò với điều này, nhưng các dịch giả thì không. Họ sẽ phải vật lộn để tìm những cách có thể truyền đạt lại ý nghĩa tương tự. Nhiều nhà văn bỏ ra rất nhiều công sức để sáng tạo những cái tên cho các nhân vật của họ. Ví dụ, các độc giả người Nga của bộ truyện Harry Potter sẽ không biết tên của chúa tể Voldemort có nguồn gốc từ tiếng Pháp với nghĩa “chuyến bay tử thần”, trừ phi có đoạn chú thích ở cuối trang. Một ví dụ khác cũng thuộc bộ truyện này là tên thật của Voldemort – Tom Marvolo Riddle – là một phép đảo chữ cái của câu I am Lord Voldemort (Ta là chúa tể Voldemort).
Dịch một phép chơi chữ là một nhiệm vụ ở mức độ khó rất cao. Ví dụ tốt nhất cho thử thách này chính là tác phẩm Alice ở xứ sở thần tiên của Lewis Carroll.
“Chuyện của tôi dài và buồn lắm!” (Mine is a long and sad tale!) Chuột quay sang Alice, vừa nói vừa thở dài.
“Cái đuôi đó dài thật” (It is a long tail certainly), Alice nói và nhìn xuống đuôi Chuột với vẻ ngưỡng mộ.
(Ở đây, tác giả đã dùng phép chơi chữ đồng âm giữa từ “tale” (câu chuyện) và “tail” (cái đuôi). Cả hai đều phát âm là /teil/)
“Thầy là một con Rùa cạn già-chúng tôi gọi ông ấy là Rùa biển” (The master was an old Turtle – we used to call him Tortoise)
“Tại sao các bạn gọi ông ấy là Rùa biển trong khi ông ấy không phải rùa biển?” Alice hỏi.
“Chúng tôi gọi là Rùa biển vì ông ấy dạy chúng tôi”, Rùa bắt chước giận dữ nói (We called him Tortoise because he taught us)
(Thêm một phép chơi chữ đồng âm nữa. Từ “tortoise” và cụm từ “taught us” đều phát âm giống nhau là /´tɔ:təs/)
Bạn có thể dành hàng giờ tìm một thành ngữ hay từ ngữ phù hợp trong ngôn ngữ đích để thể hiện được phép chơi chữ tuyệt vời ở đây. Gần như chắc chắn sẽ luôn có một cách tinh tế để làm vậy. Gần như thôi…
Sự hài hước
Sự hài hước là một thách thức khác với người dịch tác phẩm văn học. Một lần nữa, vấn đề ở đây là sự khác biệt về nền tảng văn hóa. Cái mà người Đức thấy buồn cười thì người Tây Ban Nha lại không thấy thế chẳng hạn. Và ngược lại. Nhiệm vụ chính là tìm mặt bằng chung hoặc một cách khác kể lại một câu chuyện đùa hoặc phép chơi chữ. Nếu bạn có thể làm điều đó, bạn sẽ dịch thuật được mọi thứ. Một điều nữa cần lưu ý là giải thích quá kỹ một câu chuyện cười sẽ khiến người đọc cảm thấy nó không còn buồn cười nữa. Bạn càng cung cấp nhiều chi tiết làm rõ, câu chuyện càng ít buồn cười.
Đây chỉ là một số ví dụ về những khó khăn mà dịch giả văn học phải đối mặt. Có rất nhiều cách để khắc phục chúng và chăm chỉ thực hành vẫn là cách hiệu quả nhất.
DỊCH TIẾNG là một trong số những nhà cung cấp dịch vụ dịch thuật hàng đầu tại Hà Nội. Ngoài ra, công ty còn cung cấp dịch vụ dịch thuật đối với hơn 20 loại ngôn ngữ khác nhau. Công ty Dịch Tiếng đáp ứng nhu cầu dịch thuật tài liệu kỹ thuật, pháp lý, học thuật, y học và marketing, cùng nhiều loại tài liệu khác. Quý khách hàng vui lòng tham khảo thêm thông tin trên website http://www.dichthuattieng.com.vn/ hoặc liên hệ hotline +84 934 425 988.